Củ Nén Là Gì? Các Món Ngon Chế Biến Từ Củ Nén

Giữa vô vàn nguyên liệu thân thuộc của ẩm thực Việt, củ nén như một món quà bình dị từ đất miền Trung đầy nắng và gió. Nhỏ bé, giản dị là thế nhưng củ nén lại mang trong mình một hương vị khó quên, góp mặt trong không ít món ngon quê nhà. Không chỉ dừng lại ở vai trò làm dậy mùi cho các món kho, xào, canh… củ nén còn được xem như một vị thuốc quý.

Củ nén – một nguyên liệu quen thuộc trong gian bếp miền Trung – Ảnh: Internet

Nếu bạn từng nghe qua tên gọi này mà chưa thực sự hiểu củ nén là gì, cách chế biến ra sao, hãy cùng Hướng Nghiệp Á Âu khám phá trọn vẹn những điều thú vị xoay quanh loại nguyên liệu dân dã này trong bài viết dưới đây nhé.

Củ Nén Là Gì?

Củ nén hay còn gọi là hành tăm, một loại thực vật thuộc họ hành có tên khoa học là Allium schoenoprasum. Tên gọi “củ nén” phổ biến hơn ở khu vực miền Trung, đặc biệt là các tỉnh Quảng Nam, Quảng Ngãi, Huế, nơi người dân sử dụng loại gia vị này hằng ngày trong nấu ăn và trị bệnh.

Củ nén thường được dùng phi thơm như hành tỏi trong các món ăn – Ảnh: Internet

Về hình dáng, củ nén có kích thước nhỏ hơn hành tím, vỏ mỏng, màu trắng ngà. Khi bóc ra, lớp thịt củ có mùi hăng nồng đặc trưng, có phần giống sự kết hợp giữa hành và tỏi. Đây cũng là lý do củ nén thường dùng để phi thơm tạo mùi, được ví như “linh hồn” của nhiều món ăn miền Trung.

Giá Trị Dinh Dưỡng Và Công Dụng Của Củ Nén

Củ nén không chỉ là một loại gia vị tạo hương thơm đặc trưng cho món ăn mà còn được xem là dược liệu quý với nhiều lợi ích cho sức khỏe. Theo cả y học cổ truyền và hiện đại, loại củ nhỏ bé này chứa nhiều hoạt tính sinh học có giá trị cao.

Giá Trị Dinh Dưỡng Của Củ Nén

Củ nén giàu tinh dầu, đặc biệt là allicin – hợp chất mang lại mùi thơm hăng đặc trưng và cũng là chất có khả năng kháng khuẩn, kháng viêm mạnh. Ngoài ra, trong củ nén còn chứa:

• Flavonoid: Giúp chống oxy hóa, bảo vệ tế bào khỏi tác động của gốc tự do.
• Saponin: Có đặc tính kháng khuẩn, chống viêm và tăng cường sức đề kháng.
• Các loại vitamin và khoáng chất: Hỗ trợ hoạt động của hệ miễn dịch và tiêu hóa.
• Chất xơ tự nhiên: Tốt cho đường ruột, hỗ trợ nhuận tràng nhẹ nhàng.

Củ nén là dược liệu quý chứa nhiều hoạt tính sinh học có giá trị cao – Ảnh: Internet

Công Dụng Nổi Bật Củ Nén Với Sức Khỏe

• Kháng khuẩn, chống viêm: Nhờ hàm lượng allicin cao, củ nén có khả năng tiêu diệt một số loại vi khuẩn gây bệnh thường gặp, nhất là vi khuẩn đường hô hấp và tiêu hóa.
• Giải cảm, tiêu đờm, chữa ho: Trong y học dân gian, củ nén thường được giã nát, pha cùng nước nóng hoặc kết hợp với mật ong để trị ho, cảm cúm nhẹ và viêm họng.
• Hỗ trợ tiêu hóa, giảm đầy bụng: Tính ấm và các hoạt chất có trong củ nén giúp kích thích dịch tiêu hóa, làm giảm tình trạng khó tiêu, đầy hơi.
• Giúp điều hòa huyết áp, tốt cho tim mạch: Allicin trong củ nén có tác dụng hỗ trợ giãn mạch, giảm huyết áp nhẹ và cải thiện tuần hoàn máu.
• Tăng cường miễn dịch: Tinh dầu và các chất chống oxy hóa trong củ nén giúp cơ thể chống lại các tác nhân gây bệnh từ môi trường.

Củ nén giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ tiêu hóa, điều hòa tim mạch – Ảnh: Internet

Chính nhờ những lợi ích này mà người dân miền Trung thường dùng củ nén trong món ăn hằng ngày, vừa để tăng hương vị vừa để phòng bệnh.

Các Món Ăn Ngon Từ Củ Nén

Thịt Sườn Kho Củ Nén

Không cần nhiều loại gia vị phức tạp, chỉ với vài củ nén giã nhuyễn, món sườn kho quen thuộc đã có thể tạo nên một bữa cơm trọn vị. Củ nén sau khi được phi thơm sẽ tỏa ra mùi hương nồng ấm, lan tỏa trong gian bếp, đánh thức mọi giác quan.

Thịt sườn kho củ nén, một ăn vô cùng thân thuộc trong gian bếp Việt – Ảnh: Internet

Thịt sườn cắt miếng vừa ăn, ướp nhẹ nước mắm, đường và tiêu, sau đó cho vào nồi kho cùng phần củ nén đã phi. Khi thịt sôi, chuyển sang màu nâu óng ánh, mềm thơm, mỡ thịt tan chảy hòa cùng hương nén, đó là lúc món ăn đạt độ “chín mùi”. Với hương vị thơm ngon, dễ làm lại cực “hao cơm”, món ăn này xứng đáng được thêm vào thực đơn hằng ngày.

Cháo Cá Lóc Củ Nén

Cháo cá lóc nấu với củ nén là món ăn quen thuộc trong những ngày cơ thể mệt mỏi hoặc khi thời tiết se lạnh. Củ nén được giã dập, xào sơ cùng gừng và hành cho dậy mùi, sau đó cho vào nồi cháo đang sôi để “hòa quyện” cùng nước dùng cá.

Cháo cá lóc củ nén thơm ngon, thích hợp cho những ngày trời se lạnh – Ảnh: Internet

Không chỉ giúp khử tanh cá lóc hiệu quả, củ nén còn góp phần làm dậy vị thơm cay nhẹ, khiến món cháo thêm phần đậm đà. Đây là lựa chọn lý tưởng cho bữa sáng hoặc thực đơn phục hồi sức khỏe nhờ vào hàm lượng dinh dưỡng cao, dễ tiêu hóa và vị ngon nhẹ nhàng, dễ ăn.

Ếch Xào Sả Ớt Củ Nén

Món ếch xào sả ớt vốn đã đậm vị, khi thêm củ nén lại càng dậy mùi thơm quyến rũ. Củ nén được giã nhỏ, kết hợp cùng sả cây và ớt tươi, phi thơm rồi xào chung với thịt ếch đã tẩm ướp. Mùi hăng nồng đặc trưng của củ nén giúp át mùi tanh, đồng thời làm nổi bật lên vị ngọt tự nhiên của thịt ếch.

Củ nén giúp khử mùi tanh, làm nổi bật vị ngon tự nhiên của thịt ếch – Ảnh: Internet

Thành phẩm là món ếch xào cay nồng, thơm lừng có thể ăn cùng cơm hay cháo trắng, vừa ngon miệng lại ấm bụng.

Canh Hến Mồng Tơi Củ Nén

Một bát canh hến nấu với củ nén băm nhỏ, kết hợp cùng mồng tơi sẽ mang đến cảm giác thanh ngọt, dễ chịu. Củ nén không chỉ làm tăng vị thơm tự nhiên mà còn giúp khử mùi tanh của hến rất hiệu quả. Nước canh mồng tơi trong vắt, điểm xuyết hành lá và chút tiêu xay, hòa cùng vị ngọt dịu từ hến và vị thơm hăng đặc trưng của củ nén, món ăn tưởng chừng đơn giản lại khiến người ăn lưu luyến mãi.

Canh mồng tơi nấu với hến và củ nén mang hương vị thanh mát, đậm đà – Ảnh: Internet

Phi Củ Nén Làm Gia Vị

Không chỉ là nguyên liệu chính trong các món ăn, củ nén còn được người miền Trung tận dụng như một loại gia vị nền, gần giống cách dùng tỏi hay hành tím. Củ nén giã dập, phi thơm trong dầu ăn rồi thêm vào cá kho, nồi canh, món xào hay dùng làm mắm chấm đều mang lại chiều sâu vị giác.

Củ nén thường được phi vàng rồi thêm vào các món ăn – Ảnh: Internet

Đặc biệt, chỉ một chút củ nén phi thơm cũng đủ để “nâng tầm” món ăn, biến những món dân dã như rau muống xào hay canh chua trở nên lôi cuốn hơn hẳn.

Cách Bảo Quản Và Sử Dụng Củ Nén Hiệu Quả

Bảo Quản Củ Nén Đúng Cách

Dạng tươi: Sau khi mua về, bạn nên bảo quản củ nén ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Với điều kiện này, củ nén có thể giữ được độ tươi trong khoảng 1 – 2 tuần. Tuy nhiên, nên kiểm tra thường xuyên để loại bỏ những củ bị hỏng.

Sấy khô/phơi khô: Để dùng lâu dài, bạn có thể bóc vỏ củ nén, cắt đôi rồi phơi nắng hoặc sấy khô. Sau đó cho vào hũ kín, để nơi khô ráo hoặc hút chân không để giữ hương thơm lâu hơn. Phương pháp này giúp bảo quản củ nén đến vài tháng mà vẫn giữ được mùi vị đặc trưng.

Đông lạnh: Một cách tiện lợi khác là băm nhỏ hoặc xay nhuyễn củ nén tươi, cho vào hộp kín hoặc khay đá nhỏ, rồi để trong ngăn đông. Khi cần dùng, chỉ việc lấy một phần ra, rất nhanh gọn mà vẫn thơm ngon như mới.

Để bảo quản củ nén lâu hơn bạn có thể phơi nắng hoặc sấy khô – Ảnh: Internet

Mẹo Bóc Vỏ Củ Nén Nhanh Chóng

Do củ nén khá nhỏ và lớp vỏ bám chặt nên việc bóc thủ công khá tốn thời gian. Để thao tác nhanh hơn, bạn có thể áp dụng những mẹo đơn giản sau:

• Ngâm nước: Ngâm củ nén trong nước thường khoảng 5 – 10 phút giúp vỏ mềm hơn, dễ tách và ít làm dập phần ruột bên trong.
• Dùng dao khía nhẹ: Dùng mũi dao nhọn khứa một đường mỏng ở phần đầu củ, sau đó nhẹ nhàng tách vỏ ra, thao tác nhanh gọn hơn nhiều.

Lưu Ý Khi Sử Dụng Củ Nén

Dùng lượng vừa phải: Củ nén có mùi hăng mạnh, đặc trưng rõ nét hơn cả tỏi hoặc hành tím. Nếu dùng quá tay, mùi nén có thể lấn át hương vị các nguyên liệu khác trong món ăn, thế nên chỉ nên dùng vừa đủ để tạo mùi nền nhẹ và thơm dịu.

Thận trọng với người nhạy cảm: Những người có hệ tiêu hóa yếu, đang bị đau dạ dày hoặc có cơ địa nhạy cảm nên hạn chế ăn củ nén sống hoặc dùng với lượng lớn. Khi chế biến, nên nấu củ nén chín kỹ để giảm tính kích ứng.

Câu Hỏi Thường Gặp Về Củ Nén?

Củ Nén Có Giống Tỏi Không?

Củ nén và tỏi đều thuộc họ hành (Alliaceae), có điểm chung là vị cay nồng nhẹ và tính kháng khuẩn tự nhiên, tuy nhiên hai loại củ này có một số điểm khác biệt:

• Hình dáng: Tỏi thường lớn hơn, chia thành nhiều tép trong một củ; còn củ nén nhỏ, tròn, không phân tép.
• Mùi vị: Tỏi có mùi nồng nhưng dễ chịu hơn; củ nén có mùi hăng đặc trưng, thơm hơn khi được phi hoặc nấu chín.
• Cách sử dụng: Tỏi phổ biến hơn trong ẩm thực các vùng miền, trong khi củ nén được ưa chuộng ở miền Trung nhờ hương vị “dậy mùi” độc đáo, thường được dùng nguyên củ khi kho cá, kho thịt, nấu cháo, xào ếch…

Củ nén (trái) có mùi hăng đặc trưng hơn tỏi (phải) – Ảnh: Internet

Củ Nén Có Ăn Sống Được Không?

Củ nén có thể ăn sống, nhưng không được khuyến khích vì mùi hăng cay nồng, gây khó chịu cho người không quen. Bên cạnh đó, củ nén ăn sống dễ gây nóng bụng hoặc kích ứng dạ dày, đặc biệt với người có hệ tiêu hóa yếu.

Tốt nhất nên phi thơm với dầu, hoặc nấu chín để vừa giữ được mùi vị thơm đặc trưng, vừa phát huy tác dụng tốt cho sức khỏe như hỗ trợ tiêu hóa, tăng cường đề kháng.

Củ Nén Khác Gì Hành Tím?

Tuy đều là gia vị thuộc họ hành, nhưng củ nén và hành tím có nhiều điểm khác nhau:

Củ nén thường được dùng để làm dậy hương cho các món kho, xào, canh hoặc cháo; trong khi hành tím phổ biến hơn trong các món chiên, salad hoặc ăn kèm.

Củ nén (trái) có vỏ và ruột trắng trong khi hành tím (phải) có vỏ tím, ruột màu trắng và tím – Ảnh: Internet

Củ Nén Bán Ở Đâu? Giá Bao Nhiêu?

Bạn có thể tìm mua củ nén tại chợ truyền thống hay các sàn thương mại điện tử:

• Chợ truyền thống ở các tỉnh miền Trung như Huế, Quảng Nam, Quảng Ngãi…
• Cửa hàng thực phẩm sạch hoặc cửa hàng chuyên bán đặc sản vùng miền.
• Siêu thị hoặc sàn thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Lazada…) với nhãn “củ nén” hoặc “hành tăm”.

Giá tham khảo:

• Củ nén tươi: khoảng 180.000 – 220.000 VNĐ/kg
• Củ nén khô: từ 250.000 – 300.000 VNĐ/kg

Lưu ý: Giá củ nén có thể dao động tùy mùa và khu vực phân phối.

Có Thể Trồng Củ Nén Tại Nhà Không?

Bạn hoàn toàn có thể trồng củ nén tại nhà vì đây là loại cây dễ trồng, ít sâu bệnh, phù hợp với điều kiện khí hậu Việt Nam. Để trồng củ nén tại nhà bạn cần chuẩn bị:

• Chọn củ giống khỏe, không dập nát.
• Trồng vào đất tơi xốp, thoát nước tốt, nơi có nắng nhẹ.
• Tưới nước đều, không để úng.

Củ nén có thể được trồng đơn giản ngay tại nhà – Ảnh: Internet

Sau khoảng 2 tháng cây nén sẽ bắt đầu trổ lá và sau 200 ngày có thể thu hoạch củ. Bạn có thể trồng trong chậu nhỏ, thùng xốp hay khu vườn nhỏ tại nhà, vừa làm gia vị sạch lại giúp gian bếp thêm gần gũi với thiên nhiên.

Tuy chỉ là một loại củ nhỏ bé, nhưng củ nén lại có rất nhiều điều thú vị, là một phần không thể thiếu trong những món ăn đậm đà bản sắc miền Trung. Nếu bạn yêu thích ẩm thực truyền thống và muốn làm phong phú thêm sổ tay nấu ăn của mình, đừng bỏ qua nguyên liệu độc đáo này.

Ngoài củ nén, nếu bạn muốn tìm hiểu thêm nguyên liệu dân dã nào khác hãy truy cập và đọc thêm các bài viết trên website của Hướng Nghiệp Á Âu. Mỗi bài viết đều cung cấp chi tiết về nguồn gốc, cách chế biến và bảo quản của “tất tần tật” các nguyên liệu nấu nướng. Chúc bạn thực hiện thành công các món ăn từ củ nén theo gợi ý của HNAAu nhé!